အူအတက္ဟာ ၀မ္းဗိုက္ရဲ႕ ညာဘက္ျခမ္း ေအာက္ပိုင္းမွာရွိၿပီး အူမႀကီးမွ လက္ေခ်ာင္းသဏၭာန္ အိတ္ငယ္ေလးအျဖစ္ ထိုးထြက္ေနတဲ့ ကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ေယဘူယ်အားျဖင့္ 8-10 စင္တီမီတာ ၀န္းက်င္ရွည္လ်ားပါတယ္။
အူအတက္ေရာင္တာ ဘယ္သူေတြမွာ ျဖစ္ႏိုင္လဲ?
အသက္အရြယ္မေရြး ျဖစ္ႏိုုင္ေသာ္လည္း အသက္ (2) ႏွစ္ေအာက္တြင္ ရွားပါးၿပီး အသက္ (10) ႏွစ္မွ (30) အၾကားတြင္ အျဖစ္မ်ားတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။
အူအတက္ ဘာေၾကာင့္ ေရာင္သလဲ?
အူအတက္ေရာင္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို အခုခ်ိန္ထိ တိတိက်က်မေျပာႏိုင္ေသးေပမယ့္ ျဖစ္တဲ့သူ အမ်ားစုကေတာ့ အူအတက္ရဲ႕ အတြင္းပိုင္းပိတ္ျခင္းေၾကာင့္ ေရာင္ရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ အူအတက္ရဲ႕အတြင္းပိုင္းပိတ္ရတဲ့ အေၾကာင္းေတြကေတာ့-
- အစာေဟာင္းမ်ား (မစင္)ေၾကာင့္ ပိတ္ျခင္း
- သံေကာင္၊ ကပ္ပါးေကာင္မ်ား၀င္၍ ပိတ္ျခင္း
- နာတာရွည္ အစာအိမ္ႏွင့္အူလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ပိတ္ျခင္း
- ၀မ္းဗိုက္ပိုင္းတြင္ ထိခိုက္ဒဏ္ရာ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ရ၍ ပိတ္ျခင္း
- အစာအိမ္ႏွင့္ အူလမ္းေၾကာင္းတြင္ ပိုး၀င္ၿပီးေနာက္ အူအတက္နံရံရွိ အက်ိတ္မ်ားႀကီး လာ၍ ပိတ္ျခင္း
- အူအတက္ကင္ဆာ (အလြန္ရွားပါးပါတယ္) ေၾကာင့္ ပိတ္ျခင္း စသည္တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ဘယ္လိုအေၾကာင္းေၾကာင့္ပဲ ပိတ္ပိတ္ အူအတက္ေရာင္လာပါတယ္။ တကယ္လို႔အူအတက္ေပါက္သြားခဲ့ရင္ ဒါကို အေရးေပၚအေျခအေနလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အေၾကာင္းကေတာ့ အူအတက္ထဲမွာ ပိတ္ေနတဲ့ (ဥပမာ- မစင္) ေတြက ၀မ္းဗိုက္ထဲကို လြင့္စင္သြားၿပီး ၀မ္းဗိုက္ကိုဖံုးထားတဲ့အလႊာ (Peritonium) နဲ႔ အျခား အူအစိတ္အပိုင္းေတြကို ေရာင္ရမ္းေစႏိုင္ၿပီး ဘက္တီးရီးယားမ်ားေပါက္ဖြားကာ အသက္ဆံုး႐ႈံးႏိုင္တဲ့အထိ အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။
တခ်ိဳ႕လူေတြမွာက်ေတာ့ အူအတက္မေပါက္ဘဲ အခ်ိန္ၾကာလာတာနဲ႔ အူအတက္အတြင္း ဘက္တီးရီးယားေတြ ေပါက္ဖြား ပြားမ်ားလာၿပီး အူအတက္ျပည္တည္ျခင္း (Appendicular Abscess) ျဖစ္လာပါတယ္။ ေရာင္ၿပီးျပည္တည္ေနတဲ့ အူအတက္ဟာ သူ႔ဆီကို ေသြးပို႔ေနတဲ့ ေသြးေၾကာေတြ ကိုပါ ဖိမိၿပီး အူအတက္ဆီ ေသြးမေလွ်ာက္ႏိုင္ေတာ့တဲ့ အေျခအေနျဖစ္လာကာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ အူအတက္ပုပ္လာႏိုင္ပါတယ္။
အူအတက္ေရာင္ရင္ ဘယ္လိုေရာဂါလကၡဏာျပလဲ?
- ၀မ္းဗိုက္ညာဘက္ေအာက္ျခမ္းတြင္ ႐ုတ္တရက္နာျခင္း (သို႔) အစပိုင္းတြင္ ခ်က္တစ္၀ိုက္၌ ႐ုတ္တရက္နာၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္ ၀မ္းဗိုက္၏ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းသို႔ ေရြ႕သြားျခင္း
- လႈပ္ရွားလွ်င္ ပိုမိုနာက်င္ျခင္း (ဥပမာ-လမ္းေလွ်ာက္ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆိုးျခင္း)
- မူးေ၀ေအာ့အန္ျခင္း
- အစာစားလိုစိတ္ မရွိျခင္း
- ၀မ္းသြားျခင္း (သို႔) အခ်ိဳ႕တြင္ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္း
- ေလပြျခင္း
- ေငြ႔ေငြ႔ဖ်ားျခင္း
အူအတက္ေရာင္တာကို ဘယ္လိုစမ္းသပ္စစ္ေဆးမလဲ?
အူအတက္ေရာင္ျခင္းဟု ေသခ်ာစစ္ေဆးသိရွိႏိုင္ရန္ခက္ခဲၿပီး အူအတက္ေရာင္သည့္ လူနာ တစ္၀က္ခန္႔မွာ တိက်ေသာေရာဂါလကၡဏာမျပၾကပါ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာေရာဂါ၊ သားအိမ္ျပင္ပ၌ ကိုယ္၀န္ရွိျခင္း၊ ဆီးေက်ာက္တည္ျခင္း စသည့္ေရာဂါေတြကလည္း ၀မ္းဗိုက္ကို ျပင္းထန္စြာ နာက်င္ေစသျဖင့္ ခြဲျခားသံုးသပ္ဖို႔လဲ အေရးႀကီးပါတယ္။
ေရာဂါစမ္းသပ္ရန္ ေအာက္ပါစမ္းသပ္နည္းမ်ားကို အမ်ားအားျဖင့္သံုးၾကပါတယ္။
- ေရာင္ရမ္းမႈကိုသိသာရန္ ၀မ္းဗိုက္အားစမ္းသပ္ျခင္း (၀မ္းဗိုက္ညာဘက္ေအာက္ပိုင္းကို လက္ႏွင့္ဖိထားစဥ္ထက္ လႊတ္လိုက္သည့္အခ်ိန္တြင္ ပိုနာျခင္း)
- ေသြးစစ္ျခင္း၊ ဆီးစစ္ျခင္း၊ စအိုအတြင္း လက္ထည့္ စစ္ေဆးျခင္း
- ဓာတ္မွန္႐ိုက္ျခင္း (X-ray ၊ MRI ၊ CT scan ၊ Ultrasound)
တစ္ခါတစ္ရံ စမ္းသပ္မႈရလဒ္ကိုေစာင့္ရန္ လူနာအတြက္ အသက္အႏၱရာယ္မ်ားလြန္းပါက ခြဲစိတ္၍ အူအတက္အား ဖယ္ရွားပစ္ၾကပါတယ္။
အူအတက္ေရာင္တာကို ဘယ္လိုကုသမလဲ?
အူအတက္ေရာင္တဲ့သူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ပိုးသတ္ေဆးေပး႐ံုနဲ႔ မသက္သာတဲ့အတြက္ အူအတက္ကို ခြဲထုတ္ပစ္လိုက္ရတာကမ်ားပါတယ္။ လူနာတစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ အေနအထားေပၚမူတည္ၿပီး ခြဲစိတ္နည္း 2 မ်ိဳးရွိပါတယ္။ တစ္မ်ိဳးက ဗိုက္မွာ 2-4 လက္မခြဲၿပီး အူအတက္ကို ထုတ္ယူျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကို Open Surgery လုပ္တယ္လို႔ ေခၚပါတယ္။ ေနာက္တစ္မ်ိဳးကေတာ့ အဏုၾကည့္မွန္ေျပာင္း Scope ၀င္ႏိုင္႐ံုေလာက္သာခြဲၿပီး Laparoscopic နည္းနဲ႔ အူအတက္ကို ဖယ္ရွားပစ္ျခင္းျဖစ္ပါတယ္။ Laparoscope ျဖင့္ ခြဲစိတ္ပါက ရက္သတၱပတ္ 2 ပတ္မွ 3 ပတ္အတြင္း ပံုမွန္လုပ္ငန္းမ်ား ျပန္လုပ္ႏိုင္မွာျဖစ္ပါတယ္။
အူအတက္ေရာင္ၿပီးေပါက္ထြက္ျခင္း (သို႔) အူအတက္ျပည္တည္ၿပီး ေပါက္ထြက္ျခင္းျဖစ္ပါက အူအတက္ကို ဖယ္ရွားပစ္လိုက္တာဟာ တစ္ခုတည္းေသာ ကုသမႈနည္းလမ္းျဖစ္ပါတယ္။
တကယ္လို႔ ျပည္တည္ေနေပမယ့္ မေပါက္ထြက္ေသးဘူးဆိုရင္ေတာ့ ပိုးသတ္ေဆးအရင္ေပးၿပီး ျပည္ကို ခႏၶာကိုယ္အျပင္ဘက္ကို ထြက္ေအာင္ ပိုက္တပ္ေပးလိုက္ပါတယ္။ ေနာက္မွ အူအတက္ကို သတ္သတ္ခြဲထုတ္ပါတယ္။
အူအတက္ေရာင္တာကို မကုသဘဲထားရင္ ဘာေတြဆက္ျဖစ္မလဲ?
၀မ္းဗိုက္အေျမႇးပါးေရာင္ရမ္းျခင္း
အူအတက္ေပါက္၍ ၀မ္းဗိုက္အတြင္းသို႔ ပိတ္ဆို႔ပစၥည္းမ်ား ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားပါက ၀မ္းဗိုက္အေျမႇးပါးေရာင္ရမ္းျခင္း (Peritonitis) ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာ အူရဲ႕လႈပ္ရွားမႈေတြ ရပ္တန္႔႔သြားၿပီး အသက္အႏၱရာယ္နဲ႔ ႀကံဳရႏိုင္ပါတယ္။
အူအတက္ျပည္တည္ျခင္း
အူအတက္ ေပါက္ထြက္မသြားဘဲ အတြင္းမွာတင္ ဘက္တီးရီးယားေတြ ေပါက္ဖြားလာၿပီး ျပည္တည္ လာတာမ်ိဳး (Appendicular Abscess) ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ အူအတက္ပုပ္တဲ့အထိ ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။
အူအတက္မေရာင္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္မလဲ?
အူအတက္ေရာင္ျခင္းကို ကာကြယ္ဖို႔ နည္းလမ္းမရွိပါ။ ဒါေပမယ့္ အမွ်င္္ဓာတ္ႂကြယ္၀တဲ့ သစ္သီးႏွင့္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားမ်ားစားပါက အူအတက္ေရာင္မႈ ေလ်ာ့က်ေၾကာင္းေတြ႕ရသည္။
Credit : Drmyanmar
ဤစာဖတ္သူမ်ားအားလံုးက်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစလို႔ေ႐ႊခ်စ္သူမွဆုေတာင္းေမတၱာပို႔သေပးပါတယ္။
မွ်ေဝေပးျခင္းဟာလည္းေမတၱာတစ္မ်ိဳးပဲမို႔ မွ်ေဝေပးပါေနာ္...
